Czym jest Mentoring. Definicja, przykłady, na czym mentoring polega w praktyce.

Powrót

Mentoring to jedna z najcenniejszych form rozwoju osobistego i zawodowego, która od wieków towarzyszy ludzkości w procesie przekazywania wiedzy, doświadczenia i mądrości z pokolenia na pokolenie. Choć pojęcie mentoringu może wydawać się szeroko znane, warto zgłębić jego istotę i zrozumieć, jak może przyczynić się do sukcesu zarówno jednostki, jak i organizacji. 

W tym artykule przyjrzymy się z bliska fenomenowi mentoringu, zaczynając od jego definicji i etymologii, aż po konkretne przykłady i korzyści wynikające z praktycznego zastosowania programów mentoringowych. Dowiemy się, czym dokładnie jest mentoring, jakim celom może służyć oraz na jakie różnorodne sposoby można go realizować w dzisiejszym świecie, który z każdym dniem staje się coraz bardziej złożony i wymagający. 

Definicja mentoringu 

Chyba każdy instynktownie rozumie czym jest mentoring i mentor. Głównie to drugie słowo jest powszechnie obecne w języku, często stosowane, rozumiane po prostu jako osoba doświadczona, doradca czy nauczyciel. Sam mentoring jest rozumiany jako pomaganie komuś, doradztwo, dzielenie się wiedzą. 

Jednak taka definicja jest z jednej strony bardzo szeroka i mało specyficzna. Z drugiej mentoring jako rodzaj działań rozwojowych na stałe zadomowił się już na rynku Learning & Development. Dlatego też konieczne stało się doprecyzowanie tego pojęcia poprzez dodanie konkretnych zasad definiujących mentoring jako coś więcej niż tylko pomaganie czy dzielenie się wiedzą. 

Chyba najbardziej rozpowszechnioną definicją w Polsce jest ta promowana przez EMCC. Według niej „Mentoring to relacja poznawcza, obejmująca dzielenie się umiejętnościami, wiedzą i ekspertyzą pomiędzy mentorem a mentee poprzez rozmowy rozwojowe, dzielenie się doświadczeniem i modelowanie ról. Relacja ta może obejmować wiele różnych kontekstów i stanowi inkluzywne dwustronne partnerstwo na rzecz wzajemnego uczenia się, doceniając różnice”. 

 Definicja w oryginalnej wersji językowej: 

 “Mentoring is a learning relationship, involving the sharing of skills, knowledge, and expertise between a mentor and mentee through developmental conversations, experience sharing, and role modelling. The relationship may cover a wide variety of contexts and is an inclusive two-way partnership for mutual learning that values differences.” 

Źródło: https://emccpoland.org/2021/11/08/mentoring-lepsze-rozumienie-definicji-mentoringu/ 

Ta definicja jak widać poszerza samo uczenie o konkretne techniki – czyli rozmowy rozwojowe, dzielenie się doświadczeniem i techniki modelowania ról. Ponadto, definicja ta kładzie nacisk na różnorodność i jej akceptowanie, a wręcz czerpanie z różnic. 

Oczywiście w branży istnieje więcej definicji. W większości są do siebie podobne, różnią się tylko w zwracaniu uwagi na konkretne obszary istotne dla danej organizacji. Na przykład, stowarzyszenie Promentor mentoring definiuje jako „partnerską relację między mentorem/mistrzem a mentee/klientem, polegająca na tym, że mentee wspierany przez mentora – jego wiedzę, doświadczenie i osobowość – poznaje i rozwija siebie, definiując i realizując własne cele i wizję własnej osoby w obszarze zawodowym i/lub osobistym.” 

Źródło: https://www.promentor.pl/czym-jest-mentoring/ 

Jak widać, w tym przypadku Promentor kładzie nacisk na własny rozwój mentee, budowanie świadomości i realizowanie swoich celów i wizji, gdzie mentor jest “tylko” wsparciem. 

My jako Mentiway oczywiście zgadzamy się z tymi definicjami, przy czym uważamy, że aby mentoring faktycznie był skuteczny, konieczne jest dodanie jeszcze dwóch obszarów związanych z uporządkowaniem i podejściem procesowym: 

• każdy proces mentoringowy musi być oparty na konkretnych celach rozwojowych mentee, 
• powinien też zakończyć się rewizją tych celów i wspólnym podsumowaniem. 

Ponadto, aby mentoring jako proces L&D był obecny w firmach i organizacjach, konieczne jest też dodanie wymiaru ogólnego monitorowania i ewaluacji procesu po to, aby właściciele biznesowi programów mogli ocenić ich skuteczność. 

Czym jest mentoring w praktyce? 

W praktyce tak rozumiany mentoring polega na organizowaniu programów i możliwości uczestniczenia w nich osób, które chcą się dzielić swoją wiedzą i doświadczeniem (Mentorów/Mentorki) z tymi, którzy chcą z tego doświadczenia skorzystać (Mentees). 

Takie procesy mogą przyjmować formy zamknięte lub otwarte. Programy zamknięte dotyczą ograniczonej grupy osób – na przykład pracownicy danej firmy. W programach otwartych teoretycznie zarejestrować się może każdy, ale często i te programy są dedykowane konkretnym odbiorcom – na przykład osób związanych z IT, prawem czy nieruchomościami. 

Programy mentoringowe najczęściej mają swój początek i koniec, i są organizowane w cyklach rocznych. Zazwyczaj otwierają się komunikacją i rekrutacją Mentorów(-ek) i Mentees oraz cyklem warsztatów i szkoleń wprowadzających uczestników w temat mentoringu, ale też w tematy związane z daną branżą. 

Najczęściej w przypadku programów otwartych Mentees muszą wnieść pewną opłatę za udział w programie – zależną już od konkretnego programu. 

Zobacz też najczęstsze pytania i odpowiedzi dotyczące mentoringu.

Mentoring i coaching 

Mentoring ma wiele cech wspólnych z coachingiem i często jest z nim mylony. Warto więc też wskazać na różnice między tymi dwoma procesami. 

Różnice pojawiają się przede wszystkim w rolach Coacha i Mentora. Mianowicie, Coach jest osobą, z którą się uczymy, a Mentor(-ka) – kimś od kogo możemy się czegoś nauczyć. Inaczej mówiąc, Coach ma inspirować, uwypuklać silne strony Coachee. Ma zadawać trudne pytania, wywoływać przemyślenia, pomagać wyjść z bańki informacyjnej. Mentor(-ka) natomiast, również po części wykonuje te zadania, ale przede wszystkim jest osobą, która ma doświadczenie w danym obszarze i dzieli się nim z Mentee.  

Ponadto, Coach, z racji swojej roli, musi być przeszkolony i doświadczony w temacie coachingu. Powinien być certyfikowany i najlepiej, aby miał jak najwięcej przebytych sesji. Mentor(-ka) też dobrze, gdyby znał(-a) odpowiednie techniki coachingowe, ale nie jest to wymagane aby był skuteczny w swojej roli.  

Bardzo ważną różnicą jest też wspomniana wyżej wiedza domenowa. Coach nie musi „znać się” na obszarze, w którym będzie wspierał Coachee. Prowadząc coaching np. w zakresie sprzedaży Coach nie musi być wybitnym sprzedawcą. Wystarczy, aby odpowiednio zadawał pytania i kierował Coachee do rozwoju w tej dziedzinie. Z kolei Mentor(-ka) zdecydowanie powinien mieć istotnie większą wiedzę i doświadczenie od Mentee w temacie, w którym Mentee chce się rozwijać. 

Rodzaje mentoringu 

Oprócz wymienionego wyżej podziału na programy mentoringowe otwarte i zamknięte możemy też podzielić mentoring ze względu na jego cele i rodzaje rozwijanych kompetencji.  

• Mentoring tradycyjny. To najbardziej powszechny rodzaj mentoringu, w którym doświadczony Mentor udziela wsparcia i doradza młodszemu lub mniej doświadczonemu Mentee. 
• Mentoring kariery. Skupia się na rozwoju zawodowym. Mentor pomaga Mentee w określeniu celów zawodowych, planowaniu kariery i podejmowaniu decyzji związanych z rozwojem zawodowym. Dostępny najczęściej na uczelniach wyższych w ramach biur karier. Zobacz też wyniki naszego badania dotyczącego mentoringu na uczelniach wyższych w Polsce. 
• Mentoring przywództwa. Ten rodzaj mentoringu koncentruje się na rozwijaniu umiejętności przywódczych. Mentor(-ka) pomaga Mentee rozwijać umiejętności przywódcze, zarządzanie zespołem i podejmowanie strategicznych decyzji. 
• Mentoring techniczny. Skierowany głównie do osób pracujących w branżach technicznych. Mentor(-ka) pomaga Mentee w zdobywaniu umiejętności technicznych, rozwiązywaniu problemów i projektowaniu rozwiązań. 
• Mentoring rozwoju osobistego. Koncentruje się na rozwoju osobistym i umiejętnościach miękkich. Mentor(-ka) pomaga w budowaniu pewności siebie, radzeniu sobie ze stresem, komunikacji interpersonalnej i rozwiązywaniu konfliktów. 
• Mentoring międzypokoleniowy. Ten rodzaj mentoringu łączy różne grupy wiekowe. Starszy Mentor dzieli się swoim doświadczeniem z młodszym Mentee, co może prowadzić do wymiany perspektyw i wiedzy. 
• Mentoring odwrócony. To inna forma mentoringu międzypokoleniowego, w którym to osoba młodsza jest Mentorem(-ką) i dzieli się wiedzą ze starszym/starszą Mentee na przykład w tematach nowoczesnych technologii. Zobacz więcej na temat mentoringu odwróconego.
• Mentoring akademicki. Skupia się na wsparciu studentów lub uczniów przez doświadczonych Mentorów w celu pomocy im w osiągnięciu sukcesu w edukacji. Zobacz też wyniki naszego badania dotyczącego mentoringu na uczelniach wyższych w Polsce. 
• Mentoring biznesowy. Skierowany jest do osób, które chcą założyć lub rozwijać własny biznes. Mentor z doświadczeniem w prowadzeniu firmy udziela wsparcia w planowaniu, strategii i rozwoju biznesu. Zobacz więcej na temat mentoringu biznesowego. 
• Mentoring społeczny. Koncentruje się na wsparciu społecznym i osobistym rozwoju. Może być stosowany w organizacjach non-profit, gdzie Mentorzy(-ki) pomagają Mentees w adaptacji społecznej i rozwoju życia osobistego. 
• Mentoring sportowy. Ten rodzaj mentoringu jest skierowany do sportowców i może obejmować wsparcie w zakresie technik treningowych, rozwoju kariery sportowej i radzenia sobie z presją. 
• Mentoring artystyczny. Skupia się na rozwoju artystycznym, gdzie Mentorzy(-ki) pomagają młodym artystom rozwijać swoje umiejętności twórcze i rozwijać karierę artystyczną. 
• Mentoring rodzicielski. Pomoc dla rodziców w wychowywaniu dzieci. Mentorzy z doświadczeniem w rodzicielstwie udzielają wsparcia i rad w kwestiach związanych z wychowaniem i rozwojem dzieci. 

Jak widać, istnieje wiele różnych form mentoringu. Każdy znajdzie coś dla siebie…

… a więc jak zacząć jako Mentee?

Osoby, które chcą uwzględnić mentoring w swoim rozwoju mają kilka możliwości. 

Pierwszą jest po prostu wyszukanie listy otwartych programów mentoringowych w wyszukiwarce korzystając z zapytań takich jako “program mentoringowy”, “mentoring rekrutacja”, “zgłoś się jako mentee”, itp. Oczywiście czas rekrutacji do większości programów jest zamknięty i może się wydarzyć, że akurat w danym okresie dołączenie do programu nie będzie możliwe. Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby zapisać sobie dany program i zgłosić się, gdy nowa rekrutacja ruszy. 

Drugą możliwością jest wyszukanie i dołączenie do jednej z wielu dziś organizacji i fundacji branżowych. Takich jak Women in Law, Mamo Pracuj, Dare IT, etc. Organizacje te bardzo często oprócz pozostałych aktywności organizują też programy mentoringowe otwarte dla swoich uczestników czy uczestniczek. 

Ostatnim z rozwiązań może być skierowanie się do swojego pracodawcy (managera lub zespołu HR) lub swojej uczelni wyższej (zazwyczaj w biurze karier) z pytaniem, czy organizuje programy mentoringowe. Jeżeli nie, to zawsze można zasugerować uruchomienie pilotażu. Oddolna inicjatywa i szersze zainteresowanie może skłonić firmy do uruchomienia własnych programów.  

Samo uczestniczenie w mentoringu oprócz specyficznych warunków wybranego programu nie wymaga żadnej wiedzy czy doświadczenia. Jedynym wymogiem jest świadomość tego czym mentoring jest oraz wysoki poziom zaangażowania we własny rozwój. Zobacz też artykuł Chcę być Mentee – zobacz z czym się to wiąże. 

Sprawdź też dostępne programy w naszym katalogu otwartych programów mentoringowych.

Jak zacząć jako Mentor(-ka) 

W przypadku potencjalnych Mentorów i Mentorek ścieżka wyszukiwania programów jest podobna – jak wyżej. Przy czym coraz większe zainteresowanie mentoringiem i rosnąca skala programów mentoringowych powoduje, że organizatorzy coraz częściej wymagają od Mentorów i Mentorek wcześniejszego doświadczenia w przynajmniej jednym procesie. Dlatego jeszcze przed przystąpieniem warto zastanowić się nad możliwością poszerzenia własnego doświadczenia.  

Najprostszą metodą wydaje się być zasugerowanie swojemu pracodawcy zorganizowanie mentoringu wewnętrznego i zgłoszenie się jako Mentor(-ka). Alternatywą może być poszukanie sobie Mentee – na przykład komunikując swoją gotowość zostania Mentorem(-ką) w intranecie. 

Na polskim rynku istnieje też wiele szkół mentoringu, w których można zdobyć pierwszą wiedzę, a nawet w dalszym etapie certyfikować się w zakresie mentoringu. Może być to pewną alternatywą lub uzupełnieniem dla uczestnictwa w pierwszych procesach mentoringowych. Zobacz też odrębny artykuł na temat szkoleń z mentoringu.

Sprawdź też dostępne programy w naszym katalogu otwartych programów mentoringowych.

Wady i zalety mentoringu jako formy rozwoju 

Na koniec warto obiektywnie zwrócić uwagę zarówno na zalety mentoringu, ale też i na wady czy ograniczenia związane z tą formą rozwoju. 

Zalety Mentoringu 

• Przekazywanie doświadczenia i wiedzy. Mentoring pozwala na przekazywanie cennego doświadczenia i wiedzy z doświadczonych pracowników na młodszych lub mniej doświadczonych. To może skrócić czas potrzebny na zdobycie umiejętności i rozwoju kariery. 
• Indywidualne dostosowanie. Programy mentoringowe mogą być dostosowane do indywidualnych potrzeb uczestników. To oznacza, że Mentorzy(-ki) mogą skupić się na konkretnej obszarze rozwoju, co jest trudniejsze w innych formach szkoleń. 
• Motywacja i zaangażowanie. Uczestnictwo w mentoringu może zwiększyć motywację i zaangażowanie pracowników. Wiedzą, że organizacja inwestuje w ich rozwój i widzą perspektywę awansu. 
• Budowanie sieci kontaktów. Mentoring pozwala na budowanie wartościowych kontaktów zawodowych. Mentorzy(-ki) często dzielą się swoimi kontaktami i wskazują uczestnikom, jak rozwijać sieć zawodową. 

Zobacz też więcej na temat zalet mentoringu w naszym artykule zbierającym najciekawsze studia przypadku wdrażania mentoringu w firmach.

Wymieniamy tam między innymi takie rezultaty jak:

• poprawa zdrowia psychicznego w pracy,
• 2 razy szybsze awanse mentorowanych pracowników,
• trzy razy mniejsza rotacja pracowników,
• oszczędności związane ze zmniejszoną rotacją na poziomie 67%.

Wady Mentoringu 

• Niezrównoważone relacje. Mentoring może prowadzić do niezrównoważonych relacji, zwłaszcza jeśli Mentor(-ka) i adept są z różnych grup demograficznych (np. wiekowych, płciowych). To może prowadzić do braku zrozumienia i komunikacyjnych trudności. 
• Brak standaryzacji. W odróżnieniu od szkoleń, mentoring jest mniej standaryzowany. Każda para Mentor-Adept może pracować inaczej, co może prowadzić do nierówności w rozwoju pracowników. 
• Zajęty czas. Mentoring może być czasochłonny, zarówno dla Mentorów(-ek), jak i Mentees. Może to być trudne do zarządzania w organizacji o dużym obciążeniu pracowników. 
• Brak kwalifikacji Mentorów. Nie każdy doświadczony pracownik nadaje się na Mentora(-kę). Brak odpowiednich umiejętności doradczych i pedagogicznych może prowadzić do nieskutecznych relacji mentorskich. 

Zobacz więcej na temat korzyści z mentoringu oraz barier we wdrażaniu programów mentoringowych z perspektywy organizatorów – zespołów HR.

Popularność mentoringu w Polsce

Mentoring w Polsce staje się coraz bardziej popularny – zarówno w firmach, jak i organizacjach czy na uczelniach wyższych. Obecnie około jedna czwarta firm korzysta z tej metody rozwoju pracowników, a w przypadku uczelni wyższych – mentoring dla studentów obecny jest w około jednej trzeciej placówek.

Więcej na ten temat znajdziesz w naszym badaniu: Raport o mentoringu w Polsce oraz w artykule opracowanym na podstawie tego raportu: Mentoring w polskich firmach – popularność i trendy.

Zasady dobrego mentoringu

Aby proces mentoringowy był skuteczny warto też pamiętać o kilku podstawowych zasadach. Pełen ich opis znajdziesz w dedykowanym artykule: Zasady dobrego mentoringu. Poniżej znajduje się ich podsumowanie:

• Przed przystąpieniem do programu mentoringowego
  • Zrozumienie tego czym jest mentoring 
  • Przemyślenie własnej motywacji do udziału w procesie 
• Ustalenie ról, obowiązków i zasad współpracy
  • Wejście w rolę Mentee 
  • Wejście w rolę Mentora/Mentorki 
  • Zakontraktowanie zasad współpracy 
• Przeprowadzenie procesu
  • Zbudowanie relacji mentoringowej 
  • Ustalenie celów na proces 
  • Pamiętanie o celach 
  • Ewaluacja i zakończenie procesu 

Czy mentoring jest dla Ciebie? 

Jeżeli jesteś nowy/nowa w temacie mentoringu, ale jednocześnie temat ten Cię zainteresował. To zapraszamy też do zapoznania się z dwoma artykułami, które być może pomogą Ci podjąć decyzję o zostaniu Mentorem/Mentorką lub Mentee: 

• Zanim podejmiesz decyzję o zostaniu Mentorem/Mentorką 
• Zanim podejmiesz decyzję o zostaniu Mentee